İzmir Katip Çelebi Üniversitesi (İKÇÜ) ile Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü, Moğolistan’ın Tuul Vadisi’nde yürüttüğü kazı çalışmaları sonucunda geçen yıl tespit edilen kayıp şehir olan Togu Balık’ta çalışmalarına devam etmektedir. Bu projeye, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) da destek vermektedir. İKÇÜ’den yapılan açıklamaya göre, kazı çalışmalarında İKÇÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi’nden akademisyenler görev almaktadır.
Togu Balık, İKÇÜ tarafından gerçekleştirilen araştırmalar sonucunda, Bilge Kağan ve Kül Tigin yazıtlarında adı geçen Dokuz Oğuzlar’a (Uygurları kuran boylar) ait bir yerleşim yeri olarak değerlendirilmektedir. Kazı çalışmalarına 40 kişilik bir ekip katılmakta olup, bu ekipte arkeologlar, sanat tarihi ve botanik uzmanları ile paleograflar da yer almaktadır. Çalışmaların başında İKÇÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Şaban Doğan ile Prof. Dr. Anıl Yılmaz ve Doç. Dr. Enkhtur Altangerel bulunmaktadır.
Kazıların yapıldığı alan, Tuul Nehri’nin iki yakasında bulunan şehir kalıntılarını ve çevredeki Mayhan, Tömst, ve Agit dağlarını kapsayan 100 kilometrekarelik bir bölgedir. Araştırmanın amacı, eski Türklerin inançları, ölü kültleri ve şehircilik gibi konularda geliştirdikleri yaşam biçimleriyle ilgili detaylı bilgilerin elde edilmesidir. Ayrıca, vadide bir laboratuvar kurularak gün yüzüne çıkan eserlerin detaylı incelemeleri yapılmaktadır. Bu kazılarda, Moğol bilim insanları da yer alarak uluslararası bir işbirliği modeli sergilenmektedir.
2023 yılına ait kazı çalışmalarında, Türklerin madencilikteki başarıları ve 600’lü yıllara ilişkin ekonomik hayatlarıyla ilgili veriler elde edilmiştir. Togu Balık kentinin ekonomisinin madenciliğe dayandığını gösteren bulgular ortaya çıkmıştır. Prof. Dr. Şaban Doğan, bu yıl önemli verilere ulaştıklarını ve şehrin mimari yapısını da incelemeye devam ettiklerini belirtmiştir.
Doğan, “Geçen yıl keşfettiğimiz şehir kenarındaki alan ve atölyelerde altın ile bakırın işlendiği belirlendi. Yüzey araştırmalarımızda antik dönemden kalma maden çukurlarını da bulduk. Dolayısıyla şehrin ekonomisinin madenciliğe dayandığı noktasında elimizde ciddi veriler var. Bundan sonra çalışmalarımız bu minvalde devam edecek. Bir taraftan da mimariyi çalışıyoruz. Bir saray kalıntısı üzerindeki çalışmalarımızı bitirmek üzereyiz.” şeklinde ifadelerde bulunmuştur.
İzmir Katip Çelebi Üniversitesi ile Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü, geçen yıl gerçekleştirdikleri kazı çalışmalarındaki alanın Dokuz Oğuzlar’ın yaşadığı ve Göktürkler ile savaştığı “Togu Balık” kenti olduğunu kanıtladıklarını da dile getirmişlerdir. Bu önemli keşif, hem Türk tarihinde hem de arkeolojik açıdan kritik bir önem taşımaktadır. Bu çalışmaların devam etmesi ve elde edilecek yeni veriler, eski Türk kültürü üzerine daha ayrıntılı anlayışlar geliştirilmesine katkı sağlayacaktır.