Justinianus Köprüsü’nün Sırları Hala Çözülemiyor!

Justinianus Köprüsü: Tarih, Mimari ve Belirsizlikler

MS 562 yılında Doğu Roma İmparatoru Justinianus tarafından yaptırılan Justinianus Köprüsü, ismini imparatorun aleyhinde alan yapısıyla dikkat çekmektedir. Ayasofya Camii ile yaşının eşit olması, köprüyü tarihi bir önem taşıyan bir yapı haline getirirken, 12 kemerden oluşan köprünün, aynı zamanda ticaret ve deniz ulaşımı gibi konularda yapılmış olan iddiaları da merak uyandırmaktadır. Halk arasında “Beşköprü” olarak anılan bu yapı, 2018 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınmıştır.

Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi’nden Dr. M. Alper Cantimer, köprünün hem mimari özelliklerinden hem de tarihsel öneminden bahsederken, köprünün günümüzdeki restorasyon çalışmalarına da değindi. Cantimer, “Justinian döneminin önemli eserlerinden bir tanesidir, 562 yılında yapılmıştır. Günümüze gelen bu köprüyle ilgili çok fazla ve farklı görüş bulunmaktadır. Köprünün manzara ile içerisindeki uyumsuzluğu dikkat çekmektedir. Bu da aslında köprü üzerindeki araştırmaların çoğalması gerektiğini de göstermektedir” açıklamasında bulundu.

Bir Sır: Denizdeki Liman mı, Nehirdeki Liman mı?

Köprünün geçmişi ile ilgili pek çok rivayet ve tartışma vardır. Cantimer, “Doğu Roma ya da Bizans döneminden kalma çalışmalara baktığımızda elimizde önemli isimlerin çalışmaları var. Pachymeres, 13. yüzyılda burayı deniz liman köprüsü olarak tanımlıyor. Diğer Bizans tarihçileri ise burayı Beşköprü olarak anıyor” dedi. Ancak köprünün yapım tarihi 6. yüzyıla dayanmakta ve bunu Ayasofya ile çağdaş bir yapı olarak değerlendirmekteyiz.

Cantimer ayrıca, köprünün Sakarya Nehri üzerine kurulu olup olmadığının da belirsiz olduğunu ifade etti. “Köprünün yapılabilmesi için nehrin yatağının değiştirilmesi veya daraltılması gerekmektedir” diyen Cantimer, Anadolu içlerine bir ticaret veya donanmanın gönderilmesi ihtimalleri üzerinde de durdu. Ancak Sapanca Gölü ile Sakarya Nehri’nin yüksekliği arasındaki uyumsuzluğun bu planları zorlaştırdığı ifade edilmektedir.

Köprünün İşlevi ve Yapı Özellikleri

Justinianus Köprüsü, Roma’dan günümüze ulaşan en değerli eserlerden biri olarak öne çıkmakta. Cantimer, köprünün yaklaşık 429 metre uzunlukta olduğunu, 10 metre genişlikte ve 6 metre genişliğinde ayaklara sahip olduğunu, toplamda 12 kemerden oluştuğunu açıkladı. Köprünün ismiyle ilgili tartışmalar da devam etmekte; “Beşköprü” adının, köprünün yapısındaki beş kemer veya sistemle alakası olup olmadığı henüz kesinlik kazanmış bir konu değil.

Kültürel ve Tarihsel Önemi

Cantimer, köprünün doğusunda bir hamam ya da kilise kalıntısı gibi unsurların ortaya çıktığını belirtti. “Köprünün kuruluş amacının birden fazla olduğunu düşündürüyor ama kesinleşmiş bir durumdan bahsedebilmek mümkün değil” dedi. Restorasyon çalışmaları 2019 yılından beri devam etmekte ve bu bölgenin tarihi değerinin artması beklenmektedir.

Eğer bu köprü bir nehir limanının parçasıysa, Adapazarı kelimesinin de tarihsel anlam kazanacağı ifade ediliyor. Cantimer, 2025 yılından itibaren köprünün aktif hale geleceği yönünde bazı duyumlar aldığını dile getirdi.